Pół wieku wolnego rynku złota
W ubiegłym roku minęło pół wieku od rozpoczęcia demontażu systemu z Bretton Woods. Postał on w 1944 roku, kiedy na świecie trwała jeszcze wojna a jej wynik wydawał się już przesądzony. Trzeba było myśleć o nowym porządku świata.
W lipcu 1944 roku podczas konferencji w hotelu Mount Washington w Bretton Woods w Stanach Zjednoczonych 44 państwa alianckie, z udziałem delegata polskiego rządu imigracyjnego, utworzyły nowy system monetarny. Ustalono stały parytet wymiany - 35 dolarów amerykańskich za jedną uncję trojańską złota oraz stałe kursy wymiany między poszczególnymi walutami. Utworzony w ten sposób „złoty standard” pozwalał na pełną wymienialność najważniejszych walut na złoto. Jednak z czasem utrzymanie niezmiennych kursów walutowych zaczęło negatywnie oddziaływać na bilanse płatnicze sygnatariuszy umowy z Bretton Woods.
Państwa nie miały swobody prowadzenia w pełni suwerennej polityki pieniężnej oraz gospodarczej. Stany Zjednoczone ponosiły ogromne wydatki na wojnę w Wietnamie. Nie mogły jednak dodrukować pieniędzy, ponieważ należałoby im zapewnić pokrycie w złocie. Coraz trudniej było utrzymać ustanowione kursy walutowe. Wadliwy system dał pole do działania spekulantom. W 1968 roku istniały już dwie ceny złota, co powodowało perturbacje na rynku walutowym. Taka sytuacja wywołała zmianę w podejściu do „złotego standardu” w USA i Europie. W 1971 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Richard Nixon zadecydował o odejściu od wymienialności dolara amerykańskiego na złoto. A dwa lata później Kongres USA zniósł zakaz posiadania złota przez obywateli. Ostatecznie w 1977 roku system z Bretton Woods przestał istnieć. W jego miejsce utworzono rynek eurodolarowy. Powstały warunki dla rozwoju wolnego rynku złota. W 1977 roku przeciętna cena złota wyniosła 148 USD/oz i była 3,6 razy wyższa niż w 1971 roku.
Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku sytuacja polityczna na świecie skomplikowała się. W Iranie wybuchła rewolucja islamska a amerykańscy dyplomaci zostali uwięzieni przez radykalistów. Drastycznie wzrosła cena ropy naftowej. Gospodarka Stanów Zjednoczonych borykała się z kryzysem, któremu towarzyszyła wysoka inflacja. Gdy w styczniu 1980 roku wojska sowieckie wkroczyły do Afganistanu pogorszyły się, już i tak nienajlepsze, relacje polityczne między Waszyngtonem i Moskwą. Wzrosło ryzyko konfliktu wojennego, co spowodowało ucieczkę od walut do złota. W dniu 21 stycznia 1980 roku cena złota osiągnęła poziom 850 dolarów za uncję. Wkrótce panika ustąpiła i nastąpiła przecena kruszcu. W efekcie średnioroczna cena złota wyniosła 615 USD. W następnym roku przeciętna cena złota spadła do 425 USD. Przez ostatnie dwie dekady ubiegłego stulecia banki centralne odchodziły od złota, co przyłożyło się na spadek jego cen. Ponadto wysokie notowania złota nie były na rękę Stanom Zjednoczonym, które poprzez transakcje na kontraktach terminowych na giełdzie Comex mogły wywierać wpływ na notowania królewskiego metalu. Przeciętna roczna cena złota w 1995 r. wynosiła 384 USD/uncję. Od 1999 roku na mocy zawieranych co 5 lat umów banki centralne 14 krajów europejskich i EBC postanowiły ograniczyć wyprzedaże złota.
W 2001 roku cena złota obniżyła się do poziomu 250 USD. Po zamachach terrorystycznych 11 września a następnie inwazji amerykańskiej na Afganistan i Irak notowania złota zaczęły wzrastać i w 2007 roku przeciętna roczna cena kruszcu wyniosła 695 USD. Na wzrost cen złota miała również wpływ polityka niskich stóp procentowych prowadzona przez Rezerwę Federalną.
Kryzys subprime, który wybuchł we wrześniu 2008 roku spowodował silny wzrost notowań złota, które w 2011 roku osiągnęły poziom 1912 USD/oz. W kolejnych latach cena złota była o 20-30% niższa aniżeli w 2011 roku.
Znaczący wpływ na popyt na złoto miały banki centralne, które od 2010 roku kupowały więcej złota niż sprzedawały. W efekcie oficjalne rezerwy złota wzrosły o 15% do poziomu 35,6 tys. ton w 2022 roku. Stanowi ono zabezpieczenie na wypadek kryzysu i zwiększa wiarygodność finansową kraju.
Pandemia COVID-19 spowodowała wielkie perturbacje w gospodarce światowej i życiu ludzkości a jednocześnie miała wpływ na notowania złota. Przeciętna roczna cena złota wzrosła z 1393 USD/oz w 2019 roku do 1770 USD/oz w 2020 roku a w sierpniu osiągnęła historyczne maksimum 2067 USD/oz.