Czym jest złoto papierowe oraz jakie ma wady i zalety

Złoto papierowe jest terminem odnoszącym się do inwestycji w instrumenty finansowe, których cena jest powiązana z notowaniami tego kruszcu. Ceny takich instrumentów naśladują rynkowe notowania złota, co w praktyce oznacza, że inwestycja ma ekspozycję na cenę królewskiego metalu. Inwestycje w złoto papierowe są alternatywą dla zakupu złota fizycznego. Są one w szczególności preferowane przez inwestorów liczących na zysk kapitałowy w krótkim lub średnim terminie, wynikający ze zmiany ceny złota.

Instrumenty finansowe zaliczane do złota papierowego

Fundusze notowane na giełdzie (Exchange-Traded Funds, "ETF")

Złoto papierowe jest często reprezentowane przez fundusze inwestycyjne ETF notowane na giełdach, których ceny naśladują rynkowe notowania królewskiego metalu. Za pieniądza pozyskane od inwestorów ETF-y emitują tytuły uczestnictwa w postaci udziałów, które pozwalają inwestorom spekulować na zmianach kursów złota. Fundusze inwestują również w inne metale szlachetne. Zabezpieczeniem udziałów są najczęściej złote sztabki zdeponowane u niezależnego depozytariusza. ETF-y oferują możliwość zamiany papierowego złota na fizyczne. 

Według World Gold Council na całym świecie funkcjonuje ponad 100 funduszy ETF, które sierpniu 2023 roku posiadały w zarządzaniu około 110 mln uncji złota. Ponadto w tej grupie inwestycji występują podobnie funkcjonujące instrumenty finansowe ETC oraz ETN, które zostały opisane w artykule "Fundusze ETF na złoto".

Instrumenty pochodne

Są to kontrakty terminowe futures i opcje, których aktywem bazowym jest złoto, notowane na wiodących giełdach, np. na COMEX (oddział NYMEX) w Nowym Jorku. Kontrakty na COMEX opiewają na 50 i 100 uncji trojańskich 24-karatowego złota. Inwestorzy mogą otwierać długie pozycje (kupując kontrakt licząc na wzrost wartości złota) lub krótkie pozycje (spekulując na spadek wartości złota). Instrumenty pochodne charakteryzują się dźwignią finansową, która daje możliwość osiągania wysokiej stopy zwrotu ale również może przyczynić się do poniesienia dużych strat. Celem zawierania transakcji na instrumentach pochodnych jest spekulacja, zabezpieczenie przed stratami w fizycznym złocie (ang. hedging) lub arbitraż. Większość kontraktów terminowych jest rozliczana finansowo. Na giełdach są notowane również kontrakty, gdzie w rozliczeniu dostarczane jest złoto w formie fizycznej.

Kontrakty na różnice kursowe (ang. Contract for Difference, "CFD")

Kontrakty CFD umożliwiają spekulację na zmianach cen złota. Zyski i straty są rozliczane na podstawie różnicy między wartościami kontraktu z chwili otwarcia i zamknięcia pozycji. W przypadku CFD, analogicznie jak na opcjach i kontraktach terminowych, można zarabiać podczas wzrostów i spadków notowań złota. Kontrakty na różnice kursowe oparte na cenie złota charakteryzują się dźwignią finansową, co pozwala osiągać wysokie zyski ale również ponosić ponadprzeciętne straty. 

Fundusze inwestycyjne i powiernicze

Są to podmioty finansowe, lokujące aktywa m.in. w akcje spółek, które działają w branży poszukiwania, rozwoju i eksploatacji złóż złota i innych metali szlachetnych. Ponadto w portfelach tych funduszy znajdują się tytuły uczestnictwa funduszy ETF oraz inne instrumenty finansowe dające ekspozycję na rynek złota. 

Certyfikaty złota

Są to dokumenty reprezentujące określoną ilość złota przechowywanego przez instytucję finansową, np. bank. Certyfikaty złota stanowią alternatywę dla zakupu czystego złota w postaci materialnej. Inwestor polega na wiarygodności i reputacji emitenta certyfikatów oraz na jego zdolności do spełnienia zobowiązania w razie wykupu certyfikatu. 

Produkty strukturyzowane

Emitentami produktów strukturyzowanych są instytucje finansowe. Występują one w formie instrumentów finansowych o zróżnicowanych konstrukcjach i profilach wypłaty. Koszyk aktywów produktu strukturyzowanego może, oprócz złota, zawierać inne składniki, jak: surowce, indeksy giełdowe, stopy procentowe, itp. Produkty strukturyzowane dają pełne lub częściowe zabezpieczenie zainwestowanego kapitału. Produkty strukturyzowane powiązane ze złotem są handlowane na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych.

Zalety inwestowania w papierowe złoto

• Łatwość i wygoda. W każdej chwili i miejsca można zainwestować w papierowe złoto za pośrednictwem platformy internetowej lub brokera, nie ponosząc kosztów transportu, ubezpieczenia, przechowywania czy innych zabezpieczeń. Jedyny koszt to prowizja maklerska.
• Dostępność i płynność. Papierowe złoto jest dostępne dla szerokiego grona inwestorów, zarówno indywidualnych, jak również instytucjonalnych. Dzięki płynnemu rynku giełdowemu można łatwo spieniężyć swoje inwestycje, co nie zawsze jest łatwe w przypadku fizycznego złota. 
• Zróżnicowanie i ochrona. Inwestowanie w papierowe złoto pozwala na dywersyfikację portfela inwestycyjnego bez konieczności nabywania kruszcu w postaci fizycznej. Taki portfel charakteryzuje się lepszą jakością i odpornością na bessę na rynku papierów wartościowych.
• Antidotum na kryzys. Złoto jest bezpieczną przystanią w czasie kryzysu, niepewności gospodarczej i politycznej, zachowując swoją wartość i siłę nabywczą. Analogicznie papierowe złoto daje możliwość wykorzystania tych cech bez konieczności posiadania fizycznego metalu.
• Zarabianie w każdej sytuacji. Inwestujący w kontrakty terminowe, opcje i CFD mogą zajmować długie i krótkie pozycje. Oznacza to, że można zarabiać nie tylko na wzrostach ale również na spadkach notowań złota. 
• Rentowność i elastyczność. Inwestowanie w papierowe złoto polega na zakupie instrumentów finansowych, co daje możliwość stosowania różnych strategii inwestycyjnych, elastycznego reagowania, wykorzystywania okazji inwestycyjnych, dźwigni finansowej, krótkiej sprzedaży czy arbitrażu. Uczestnicy rynku finansowego mają do dyspozycji narzędzia analityczne wspomagające inwestowanie.
• Koszty przechowania. Kupując papierowe złoto unikamy problemów z odpowiednim zabezpieczeniem inwestycji, jak ma to miejsce w przypadku prawdziwego złota. Za bezpieczeństwo aktywów odpowiadają instytucje finansowe, na którymi nadzór sprawują organa nadzoru państwowego, w Polsce Komisja Nadzoru Finansowego.

Podsumowując, inwestowanie w papierowe złoto ma wiele zalet dla inwestorów, którzy chcą skorzystać z potencjału wzrostowego złota bez ponoszenia dodatkowych kosztów i ryzyka związanego z posiadaniem fizycznego kruszcu. 

Wady inwestowania w złoto papierowe

Inwestorzy wybierają papierowe złoto mając na względzie jego zalety. Jednak inwestowanie w papierowe złoto ma również wady, które warto poznać przed podjęciem decyzji inwestycyjnej.

• Brak posiadania fizycznego złota. Papierowe złoto nie daje inwestorowi poczucia pełnej własności, jak to, które jest w formie fizycznej. Niewątpliwie prawdziwą satysfakcję dają złote monety i sztabki, które mamy w ręku. Inwestor nie może zobaczyć, dotknąć czy sprawdzić jakości fizycznego złota, które jest zabezpieczeniem jego inwestycji. Jest on jedynie wierzycielem emitenta instrumentu finansowego. Musi więc polegać na wiarygodności i reputacji emitenta oraz jego zdolności do wywiązania się zobowiązań.
• Ryzyko niewypłacalności lub oszustwa. Inwestor jest narażony na ryzyko bankructwa emitenta instrumentu finansowego. Może on również niespodziewanie zamknąć działalność, zniknąć lub okazać się oszustem. W takich sytuacjach można stracić część lub całość swojej inwestycji. 
• Ryzyko utraty wartości aktywów. Instrumenty finansowe mogą stracić na wartości z powodu zmian prawa, konfiskaty złota znajdującego się w skarbcu depozytariusza, pogorszenia sytuacji ekonomicznej czy politycznej lub wojny. W sytuacji kryzysowej dostęp do rachunku inwestycyjnego i dysponowanie aktywami może być utrudnione lub wręcz niemożliwe. W lepszej sytuacji będzie wówczas inwestor posiadający fizyczne sztabki lub monety.
• Ryzyko instrumentów pochodnych. W przypadku opcji, kontraktów terminowych i CFD na złoto inwestor ponosi duże ryzyko finansowe wynikające z dźwigni finansowej. Inwestowanie na tym rynku jest odpowiednie tylko dla osób z dużym doświadczeniem akceptujących wysokie ryzyko finansowe.
• Koszty zarządzania i transakcyjne. W przypadku papierowego złota inwestycyjnego jego nabywca ponosi koszty i prowizje maklerskie a także opłatę za zarządzanie w przypadku funduszy. Chociaż te koszty są niskie, po długim czasie ich skumulowana wartość może znacząco pogorszyć wynik z inwestycji. W przypadku złota fizycznego te koszty nie występują. Na przykład zakup sztabek i monet bulionowych, jakie oferuje Mennica Mazovia wiąże się jedynie marżą dystrybucyjną, która jest zawarta w cenie produktu.
• Różnice kursowe. W przypadku inwestowania w instrumenty finansowe na rynkach zagranicznych, występuje ryzyko walutowe. Niekorzystna zmiana kursu złotego wobec walut obcych będzie miała negatywny wpływ na rentowność inwestycji.
• Opodatkowanie. Zyski z inwestycji w instrumenty finansowe są obciążone podatkiem od dochodów kapitałowych. Dla porównania zysk ze sprzedaży złota fizycznego jest zwolniony z podatku dochodowego, jeżeli od daty zakupu do daty sprzedaży upłynęło co najmniej pół roku.

Podsumowanie - inwestycja w złoto fizyczne czy papierowe?

Podsumowując, papierowe złoto ma swoje zalety ale również wady, które mogą ograniczyć lub zmniejszyć potencjalne korzyści z inwestycji w szlachetny metal. Aby uniknąć strat należy więc poznać i przeanalizować zalety i wady obu form inwestycji. 

Ostatecznie wybór pomiędzy złotem papierowym a fizycznym będzie zależeć od osobistych preferencji inwestora, wartości inwestycji, akceptowanego ryzyka, celu i okresu inwestycji. Należy zawsze mieć na względzie, że złoto fizyczne zapewnia pełną kontrolę inwestycji, podczas gdy złoto papierowe daje pewną elastyczność ale jest ona związana z podwyższonym ryzykiem inwestycyjnym.