Srebrna moneta: Wincenty Witos - Stulecie Odzyskania Przez Polskę Niepodległości 10zł 24h Produkt Kolekcjonerski

Nakład wynoszący do 11 000 sztuk.

Portret Wincentego Witosa znajdujący się na rewersie monety srebrnej został zaprojektowany na podstawie zdjęcia Wincentego Witosa pochodzącego z zasobów Archiwum Akt Nowych.

Wincenty Witos (1874–1945) – polityk, publicysta; trzy‑ krotny premier II RP; przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” i Stronnictwa Ludowego; członek Ligi Narodowej, jeden z ojców niepodległości. Urodził się w Wierzchosławicach w chłopskiej rodzinie. W szkole elementarnej dał się poznać jako zdolny uczeń, jednak z racji słabej kondycji finansowej rodziny nie mógł się dalej kształcić; został samoukiem, czytającym literaturę piękną. Włączył się w ruch ludowy w Galicji jako publicysta prasy ludowej, m.in. w latach 1896–1903 publikował w „Przyjacielu Ludu”. W 1898 r. ożenił się z Katarzyną z domu Tracz, mieli córkę Julię.

Jako lokalny działacz ludowy w 1908 r. został posłem na Sejm Krajowy we Lwowie, a w 1911 r. zdobył mandat do Rady Państwa w Wiedniu. W 1909 r. został wybrany na wójta i sprawował tę funkcję aż do 1931 r. Po rozłamie w ruchu ludowym, w 1914 r. został jednym z liderów PSL „Piast”. W momencie wybuchu I wojny światowej opo‑ wiedział się po stronie proaustriackiej, a następnie czyn‑ nie wspierał zaciąg chłopskich ochotników do Legionów. Jednak już w 1915 r. zbliżył się do narodowej demokracji, co ostatecznie w 1917 r. zaowocowało jego członkostwem w tajnej Lidze Narodowej. W listopadzie 1918 r. odmówił udziału w rządzie lewicowym Daszyńskiego w Lublinie, równocześnie kierując w Galicji Polską Komisją Likwidacyjną gotową do uznania prawowitego rządu centralnego w Warszawie. W Sejmie Ustawodawczym został liderem PSL „Piast” i głównym koalicjantem klubu narodowego. Należał do najbardziej pracowitych posłów. W krytycznym momencie zbliżania się bolszewików pod Warszawę stanął na czele rządu RP, angażując cały swój autorytet na rzecz przekonania warstw ludowych do obrony młodego państwa. W specjalnej odezwie z 30 VII 1920 r. pisał: „Od Was, Bracia Włościanie, zależy, czy Polska będzie wolnym państwem ludowym, w którym lud będzie rządził i żył szczęśliwie, czy też stanie się niewolnikiem Moskwy…”. W dniach Bitwy Warszawskiej był na pierwszej linii frontu.

W wyborach do sejmu i senatu Rzeczypospolitej z jesieni 1922 r. PSL „Piast” stał się ważną siłą polityczną, bez której nie mogła powstać większość parlamentarna oparta na sojuszu z narodowcami. Po tragicznej śmierci prezydenta Narutowicza, z inicjatywy Witosa powstał – ostatecznie wiosną 1923 r. – rząd Chjeno-Piasta, na bazie porozumienia zwanego paktem lanckorońskim. Witos zagwarantował w nim przeprowadzenie reformy rolnej. Kryzys ekonomiczny wykluczył realizację tego zamysłu, jednak reforma rolna uchwalona w grudniu 1925 r. została oparta na zapisach wspomnianego paktu. Po raz trzeci Witos został premierem w maju 1926 r., w warunkach długotrwałego przesilenia rządowego i gróźb płynących ze strony marszałka Piłsudskiego gotowego do prze‑ rwania kryzysu parlamentarnego siłową metodą. W obliczu przewrotu majowego i przedłużających się walk ulicznych w stolicy gabinet Witosa podał się do dymisji. Był współtwórcą Centrolewu. Doprowadził do zjednoczenia ruchu ludowego i powstania Stronnictwa Ludowego w 1931 r., którego pozo‑ stał liderem. Wcześniej, aresztowany we wrześniu 1930 r. przez sanację wraz z innymi członkami Centrolewu, został wtrącony do twierdzy brzeskiej, a następnie w słynnym procesie – z wolnej stopy – w styczniu 1932 r. skazany na 1,5 roku więzienia. Zagrożony osadzeniem w więzieniu, udał się na emigrację do Czechosłowacji. W połowie lat 30. był – obok Paderewskiego, gen. Hallera i gen. Sikorskiego – inicjatorem powołania centroprawicowego porozumienia, nazwanego ostatecznie w 1936 r. Frontem Morges. Wrócił do kraju w marcu 1939 r.

Po wybuchu wojny odmówił współpracy z Niemcami; pozostawał w areszcie domowym w Wierzchosławicach przez cały okres okupacji. W 1945 r., mimo ciężkiej choroby, aktywnie włączył się w próbę reaktywowania PSL. Zmarł 31 X 1945 r., a jego pogrzeb w Krakowie miał charakter ceremonii państwowej. Spoczął na cmentarzu w Wierzchosławicach.