Jak odróżnić złoto od tombaku? Poradnik

Czym jest tombak?

Tombak, zwany również czerwonym mosiądzem, jest to stop miedzi i cynku. Udziały wagowe tych metali mogą się różnić ale zazwyczaj jest ponad 80% miedzi i niecałe 20% cynku. Tombak ma czerwonawo-żółty kolor, więc wykonana z niego biżuteria do złudzenia przypomina złoto lub stopy złota niższej próby. 

Tombak pochodzi z Indonezji, gdzie nazywa się go tembaga, co oznacza miedź. Do Europy przywieźli go holenderscy kolonizatorzy.

Liczne zastosowania tombaku

Tombak jest używany do wytwarzania biżuterii a także pocisków do karabinów i blaszanych instrumentów dętych. Materiał ten również wykorzystuje się w rzemiośle artystycznym do platerowania ze względu na łatwość jego obróbki i atrakcyjny wygląd.

Złote wyroby mają dużą wartość, natomiast tombak jest mało wartościowy i nieodporny na działanie czynników zewnętrznych, takie jak woda czy kwasy. W przeciwieństwie do szlachetnego kruszcu z czasem śniedzieje i traci połysk.

Tombak jest oferowany, jako imitacja złota przez nieuczciwych sprzedawców, liczących na naiwnych klientów, przez co zyskał on miano “złota głupców”.

Oszukańczy proceder kwitnie w najlepsze, pomimo informacji o ofiarach oszustw. Ludzie kupują biżuterię przez internet, od domokrążców, na bazarach czy podczas podróży zagranicznych, szczególnie w krajach arabskich. Wiara, że można okazjonalnie kupić złoto po niskiej cenie już niejednego zgubiła.

Złoto wobec tombaku

Złoto i tombak to dwa podobne ale zupełnie różne materiały, więc jak je odróżnić? Na szczęście jest wiele metod pozwalających sprawdzić złoto domowym sposobem. Poniżej przedstawiliśmy kilka metod pozwalających sprawdzić autentyczność złota aby nie stać się ofiarą oszustwa.

1. Obejrzyj dokładnie oferowany Ci wyrób. To najprostsza metoda badania i od niej należy rozpocząć. Jeżeli zauważysz “gołym okiem” lub przez szkło powiększające defekty mechaniczne, przetarcia, rysy czy nierówną barwę, to ktoś chce Ci sprzedać podróbkę. Aby zweryfikować swoje przypuszczenia przejdź do dalszych metod weryfikacji autentyczności złota.
2. Sprawdź kolor: Tombak jest zazwyczaj czerwonawo-żółty, podczas gdy złoto ma charakterystyczny, ciepły żółty kolor. Niemniej jednak oględziny zewnętrzne mogą być niewystarczające aby jednoznacznie stwierdzić autentyczność złota, szczególnie gdy biżuteria jest pokryta patyną
3. Sprawdź czy zostawia plamy. Czyste złoto jest nie rdzewieje ani śniedzieje, więc nie powoduje plamienia. Sprawdź, czy na wyrobie nie znajduje się brudzący nalot. Zabrudzenie powstaje pod wpływem ludzkiego potu, z którym reaguje tombak. Pierścionek z tombaku pozostawia ślad na palcu, co dyskwalifikuje go jako wyrób ze złota. 
4. Sprawdź cechę probierczą. Poszukaj na wyrobie cechy probierczej, najlepiej przy pomocy lupy. Z przypadku złota powinien być wybity wizerunek rycerza. Na uczciwie sprzedawanym tombaku powinno znajdować się oznaczenie MET (metal), które odróżnia go od złota. Jeżeli na biżuterii nie ma cechy probierczej to nie kupuj jej, ponieważ jest to prawdopodobnie fałszywka wykonana z tombaku. Informacje, jak rozpoznawać cechy probiercze znajdziesz na stronie internetowej Okręgowego Urzędu Probierczego w Warszawie.
5. Zważ badany wyrób: Złoto jest znacznie cięższe niż wiele metali. Jeśli biżuteria jest lekka, to nie jest wykonana ze złota. Porównajmy więc - gęstość złota wynosi - w zależności od próby - 15,5 do 19,3 gram na centymetr sześcienny a tombaku około 8,7 gram.
6. Użyj magnesu: Próba magnesu daje szybką odpowiedź. Czyste złoto nie posiada właściwości magnetycznych a jedynie jego stopy mogą w niewielkim stopniu reagować na działanie magnesu. Siła oddziaływania magnesu zależy od tego, jaka jest zawartość czystego złota w biżuterii. Jeśli przedmiot jest mocno przyciągany przez magnes, to prawdopodobnie nie jest ze złota ale z tombaku. 
7. Użyj kwasu azotowego: Złoto jest nieaktywne chemicznie i nie reaguje z większością substancji. Można sprawdzić złoto kwasem azotowym. Rozpuszcza on wiele metali ale nie złoto. Ten sposób testowania złota powinien być przeprowadzany z najwyższą ostrożnością. Należy się też liczyć, że wyrób jubilerski ze złota niższej próby może ulec częściowem zniszczeniu, ponieważ kwas będzie reagować z metalami nieszlachetnymi stanowiącymi domieszkę w stopie.
8. Kup ciecz probierczą. Zamiast ryzykownej metody kwasowej lepiej użyć specjalnego preparatu. Bez problemu kupisz już za około 30 zł, co pozwoli Ci szybko sprawdzić autentyczność złota.
9. Zrób rysę na kamieniu probierczym: Ta metoda polega na zarysowaniu badanym przedmiotem powierzchni specjalnego kamienia probierczego a następnie naniesieniu na rysę cieczy probierczej. Jeżeli rysa pozostaje widoczna, przedmiot jest wykonany ze stopu złota. Jeżeli zniknie, nie jest on ze złota lecz z tombaku. Tym sposobem można również sprawdzić próbę złota.

Metody badania autentyczności złota opisaliśmy w artykule “Autentyczność złota - jak sprawdzić?”.

Podsumowanie

Tombak, jako substytut złota może być atrakcyjny dla osób poszukujących tanich i efektownie wyglądających wyrobów jubilerskich lub artystycznych. Nie jest to jednak oryginalna złota biżuteria, chociaż do złudzenia przypomina złoto. Jeżeli nie jesteś pewna, z czego jest wykonana biżuteria spróbuj rozpoznać złoto domowym sposobem albo zanieś ją do złotnika lub punktu skupu metali szlachetnych. Wprawne oko fachowca potrafi odróżnić złoto od tombaku. Pamiętaj, że tombak nigdy nie zastąpi prawdziwego złota pod względem jakości, trwałości i prestiżu.