Ile jest złota na świecie? Statystyki

Geneza złota 

O pochodzeniu złota będą jeszcze długo spierać się naukowcy. Według jednej z hipotez pierwiastki cięższe od żelaza powstały w wyniku kolizji gwiazd neutronowych. Tak też mogło powstać złoto. Inna teoria mówi, że złoto jest produktem syntezy termojądrowej pierwiastków w pradawnej gwieździe. Ostatecznie czy to wyniku kolizji gwiazd neutronowych, czy wybuchu supernowej materia uległa rozproszeniu w przestrzeni kosmicznej i z niej uformowały się nowe ciała niebieskie.

Jak złoto trafiło na Ziemię? Według naukowców z University of Bristol, kiedy 4,5 miliarda lat temu nasza planeta składała się z gorącej, płynnej materii, pod wpływem grawitacji metale opadły w głąb globu. Natomiast 3,9 miliarda lat temu uderzył w Ziemię grad meteorów bogatych w metale szlachetne, w tym złoto. Skorupa ziemska była już zastygła, więc przybyłe z kosmosu złoto nie utonęło a osiadło w zewnętrznej warstwie skorupy ziemskiej.

Długie dzieje złota

Złoto jest znane ludzkości od wielu tysięcy lat. Pierwsze informacje na temat wykorzystywania złota pochodzą sprzed 4 tysięcy lat przed naszą erą. Starożytni Egipcjanie, Grecy i Rzymianie byli jednymi z pierwszych, którzy wykorzystywali złoto zarówno do produkcji biżuterii i jako środek płatniczy. Królowi Salomonowi składano co rok w darze 666 talentów złota a kopalnie, z których je pozyskiwano do dziś nie zostały odkryte. Duże ilości złota zostały przywiezione do Europy przez konkwistadorów podczas kolonizacji Ameryki. A podczas gorączki złota tony tego metalu płynęły do londyńskiego skarbca. 

Gdzie złoto jest najbardziej popularne

Na całym świecie istnieją różne miejsca, które są znane z kultu, jakim darzony jest królewski metal. Jednym z takich miejsc są Indie, które od wieków są jednym z największych konsumentów złota. Hindusi kultywują tradycję związaną z używaniem złota w ceremoniach ślubnych, festiwalach i innych uroczystościach. W Chinach, Stanach Zjednoczonych, Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Australii i Niemczech jest cenione złoto inwestycyjne w postaci sztabek i monet bulionowych. Złote monety i sztabki cieszą się również coraz większym uznaniem w Polsce, gdzie oferuje je Mennica Mazovia. Dużym powodzeniem, szczególnie w krajach zachodnich cieszą się inwestycje w funduszach giełdowych opartych na złocie, które w formie fizycznej jest zdeponowane w skarbcu bankowym. Banki centralne, szczególnie krajów rozwijających się, powiększają zapasy złota. 

Ilość złota na świecie

World Gold Council, czyli Światowa Rada Złota szacuje, że do końca 2022 roku na całym świecie wydobyto 208.874 metrycznych ton czystego złota. Z tego 2/3 pozyskano po 1950 roku a 90% od okresu kalifornijskiej gorączki złota, jaka miała miejsce na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych w XIX wieku. Obecnie całe złoto świata można zmieścić w sześcianie o krawędzi 22 metrów. 

Za blisko połowę popytu na złoto odpowiada produkcja biżuterii. Ponad 1/5 dostępnego złota zostało zakupione przez ludność w celach inwestycyjnych. Na kolejnym miejscu są banki centralne, które od kilkunastu lat są aktywne na rynku złota. Pozostała część złota znalazła zastosowanie w wielu innych dziedzinach, głownie w przemyśle a także zdobnictwie czy medycynie.

Wykres 1. Całe złoto świata w posiadaniu ludzkości - 208.874 ton

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych World Gold Council - wrzesień 2023

Jak pozyskuje się złoto?

Złoto występuje na całej Ziemi, jednak nie wszędzie jego złoża są jednakowo zasobne. Bogate złoża tego szlachetnego metalu znajdują się w Zachodniej Australii, Afryce Południowej, Ghanie, Chinach, Indonezji i Uzbekistanie. Jednak największe zasoby kruszcu zlokalizowano na Syberii w Obwodzie Irkuckim. Na terenie Polski istniały niewielkie zasoby złota w Sudetach ale zostały wyeksploatowane. Zasoby perspektywiczne złota w Polsce szacuje się na 419 – 432 ton lecz nie są one eksploatowane.

Złoto może być wydobywane z otwartych wyrobisk na powierzchni ziemi. Technika ta polega na usuwaniu wierzchniej warstwy ziemi, która pokrywa depozyt złota. Następnie ruda zawierająca złoto jest wydobywana i poddawana dalszym procesom przeróbki. Gdy złoże złota znajduje się głębiej pod powierzchnią ziemi, wydobycie złota jest prowadzone szybach podziemnych. Ten sposób wydobycia jest bardzo trudny i nie zawsze opłacalny.

Złoto występuje w różnych postaciach, w zależności od warunków geologicznych. Najczęściej spotykaną formą jest złoto rodzime, tzw. samorodki. Jest to złoto w postaci ziarenek, płatków lub żył w skałach. Złoto rodzime może być również zawarte w piaskach i żwirach aluwialnych naniesionych przez rzeki lub lodowce. Inną postacią jest złoto związane, czyli występujące w połączeniu z innymi metalami, głównie ze srebrem. Złoto może również występować w minerałach. Aby wyodrębnić je od innych pierwiastków wymagane są specjalne metody wydobycia i przeróbki. W przypadku złóż niskiej jakości czyste złoto można otrzymać w procesie chemicznym, np. z wykorzystaniem cyjanku. 

Wydobycie złota na świecie

W 2022 roku globalna podaż złota wyniosła 4.755,3 ton i była o 1% wyższa niż w poprzednim roku - podała w raporcie Światowa Rada Złota. Z tego na kopalnie wydobywające złoto przypadło 3.626,6 ton a z recykling złomu odzyskano 1.140,6 ton szlachetnego metalu. Pierwsza dziesiątka krajów producentów odpowiada za 55% globalnej produkcji złota. Najwięcej złota od kilkunastu lat produkują Chiny, które w 2022 roku odpowiadały za 1/10 światowej podaży. Miejsca na podium zajmuje jeszcze Federacja Rosyjska i Australia. Warto też zauważyć, że RPA, niegdyś lider w wydobyciu złota, znalazła się dopiero na 13. miejscu z roczną produkcją 92,6 ton.

Tabela 1. Najwięksi producenci złota w 2022 roku

Źródło: World Gold Council - dane na koniec 2022 roku

Ile jest złota w skarbcach narodowych?

Banki centralne gromadzą rezerwy złota aby zapewnić bezpieczeństwo, stabilność finansową krajów na wypadek kryzysu. Kraj, który zgromadził duże ilości tego szlachetnego metalu jest wiarygodny w oczach kontrahentów wierzycieli.

Łącznie w skarbcach banków centralnych i międzynarodowych instytucji finansowych znajduje się 35.715 ton złota. Liderem są Stany Zjednoczone, które posiadają rezerwy złota wynoszące 8.133,5 ton, które stanowi średnio 70% całkowitych rezerw walutowych tego kraju. Pozostałe kraje posiadają zdecydowanie mniejsze ilości kruszcu. Pierwsza dziesiątka banków centralnych (w tym MFW) posiada łącznie 3/4 światowych zapasów złota. Warto zauważyć, że prywatne firmy i banki również gromadzą znaczne ilości złota.

Źródło: World Gold Council - wrzesień 2023 roku

Polskie złoto

W ostatnich latach Narodowy Bank Polski zwiększył znacząco polskie rezerwy złota a trend ten może się utrzymać w przyszłości. We wrześniu 2023 roku Polska posiadała 314 ton złota, którego wartość stanowiła 9,4% rezerw walutowych kraju. Należy dodać, że do 2018 roku polskie zasoby złota wynosiły około 103 ton a zostały one odbudowane pod koniec lat 90-tych. Należy przypomnieć, że podczas II Wojny Światowej i bezpośrednio po jej zakończeniu Polska utraciła niemal wszystkie przedwojenne złoto, którego ilość wynosiła wówczas 80 ton. 

Poprzez ostatnie zakupy Polska awansowała na 16. pozycję na świecie i posiadała we wrześniu 2023 r. więcej złota niż Wielka Brytania, Hiszpania czy Austria. Wzrost rezerw jest wynikiem podejmowanych przez rząd działań mających na celu zwiększenie stabilności finansowej i uniezależnienia się od innych walut. Złote sztabki należące do polskich rezerw są przechowywane w większości w Banku Anglii. W Polsce znajduje się około 100 ton złota.

Docelowa wielkość polskich rezerw kruszcu będzie zależna od wielu czynników, takich jak ceny złota na rynkach światowych, sytuacji ekonomicznej, polityki pieniężnej oraz strategii zarządzania rezerwami kraju. 

Kiedy wyczerpią się złoża złota w skorupie ziemskiej?

Nasuwa się pytanie, ile złota zostało jeszcze do wydobycia? Jeżeli kopalnie produkują 3300 - 3500 ton złota rocznie, to za kilkanaście lat możemy odczuć jego deficyt. Złoto występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,0013 ppm (części na milion). Według szacunków US Geological Survey na świecie zostało 54 000 ton złota. To sporo, jednak nie może to zaspokoić zapotrzebowania na kruszec za kilkanaście lat, co może wpłynąć na cenę.

Ogromne zasoby złota znajdują się w morzach i oceanach. Szacuje się, że litr morskiej wody zawiera 13-miliardową część grama złota. Biorąc pod uwagę ilość wody w morzach i oceanach, okazuje się, że znajduje się w nich 20 milionów ton złota - szacuje National Geographic. Brzmi jak bajka, jednak nie ma technologii pozwalającej na ekonomicznie efektywne pozyskanie kruszcu z tego środowiska. 

Można liczyć na odkrycie nowych złóż złota w miejscach trudnodostępnych. Jednak produkcja w oparciu o głęboko położone podziemne rezerwy jest trudna a budowa odkrywkowych kopalń złota oznacza degradację środowiska naturalnego, co budzi protesty ludności i organizacji ekologicznych. Pozostałe rezerwy można odzyskać z materiałów na hałdach po produkcji innych metali.

Nadzieją na uniknięcie deficytu jest recykling. Złoto, jako metal szlachetny, jest niezniszczalne a wyroby z tego kruszcu podlegają w zdecydowanej większości recyklingowi. Oznacza to, że praktycznie całe złoto, jakie kiedykolwiek wydobyto jest ponownie wykorzystane, tylko w innym celu. Na przykład z przetopionej obrączki złotnik wykona kolczyki. A mennica z poddanego rafinacji złomu różnych precjozów wyprodukuje monety i sztabki złota. 

Podsumowanie

Złoto jest to metal szlachetny będący produktem reakcji jądrowej w dalekim kosmosie. Odgrywa ono ważną rolę w ziemskich systemach finansowych i cieszy swoją nieprzemijającą urodą. Z ponad dwustu tysięcy ton dotychczas wydobytego złota najwięcej znalazło zastosowanie w produkcji biżuterii. Sporo królewskiego metalu jest w rękach ludności, która kupiła je aby zabezpieczyć swój majątek na trudne czasy. Złoto chętnie gromadzą banki centrale aby zwiększyć stabilność krajowego systemu finansowego. Pewna ilość złota znajduje zastosowanie w nowoczesnym przemyśle. Trudno jest określić ile złota pozostało jeszcze do wydobycia z powierzchni lądów a ile jest w morzach i oceanach. Istniejące zasoby ulegają wyeksploatowaniu a znalezienie nowych i budowa kopalni to proces rozłożony na wiele lat. Oznacza to, że w niedalekiej przyszłości może pojawić się deficyt złota.