Basel III i złoto. Jak umowa Basel III zmieni rzeczywistość rynku złota

W wyniku wprowadzenia w życie regulacji ostrożnościowych dla banków komercyjnych złoto zostało zakwalifikowane do aktywów najwyższej klasy. 

Niedomogi regulacyjne

Kryzysy finansowe, jakie targają co kilka lat światem są często wywoływane przez niestabilny sektor bankowy. Podejmowane już od 1988 roku próby uregulowania tej branży przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego (ang. Basel Committee on Banking Supervision, „BCBS”) nie zdały egzaminu. Globalny kryzys finansowy, który wybuchł w 2008 roku uświadomił niedomogi w obszarze zarządzania ryzykiem w sektorze bankowym. Należało więc poprawić system regulacyjny aby był dopasowany do współczesnych realiów a rządy nie ratowały upadających banków pieniędzmi podatników.

Basel III i nowe restrykcje

Rozpoczęta w 2010 roku trzecia reforma zasad ostrożnościowych w sektorze bankowym „Basel III”, była odpowiedzią na kryzys finansowy z 2008 roku wywołany m.in. kredytami subprime i błędnie pojętą sekurytyzacją długów. Basel III podnosi wymogi dla wskaźników bezpieczeństwa w zakresie wymaganego poziomu kapitału własnego, dźwigni finansowej oraz płynności. 

Celem nowych regulacji jest stworzenie bardziej odpornego i stabilnego systemu bankowego na świecie poprzez poprawę praktyk zarządzania ryzykiem, wzmocnienie buforów kapitałowych oraz promowanie przejrzystości i rzetelnych informacji dla klientów. W efekcie powinno zmniejszyć się ryzyko działalności sektora bankowego. 

Państwa i organy nadzoru bankowego w poszczególnych krajach dobrowolnie decydują o wdrożeniu regulacji Basel III w swoich systemach bankowych, zgodnie z własnymi procedurami legislacyjnymi.

Złoto w bankowości

Wyniesienie złota do najwyższej rangi

Normy ostrożnościowe Basel III określają zasady klasyfikowania złota w rachunkowości bankowej. Poprzednio złoto było traktowane jako towar i było zaliczane do kapitału najniższej klasy Tier3. Ten agregat został jednak zniesiony. Od kwietnia 2019 roku złoto może być uwzględniane w kalkulacji kapitału bankowego jako aktywo najwyższej klasy, co oznacza, że w rachunkowości bankowej zostało ono wyniesiono je do rangi podstawowych walut. Tym samym przepisy Basel III stworzyły realną alternatywę wobec amerykańskich obligacji rządowych.

Złoto złotu nierówne

Nie każde złoto znajdujące się w banku będzie teraz miało najwyższy status. Wprowadzono rozróżnienie, którego kryterium jest sposób alokacji tego kruszcu, co ma wpływ na sposób wyliczenia wartości aktywów ważonych ryzykiem i współczynników adekwatności kapitałowej. Są one miarą stabilności banku w dłuższej perspektywie, co najmniej jednego roku, wobec negatywnych czynników zewnętrznych.

Złoto niealokowane

Pojęcie “złoto niealokowane” (ang. Unallocated Gold) jest bardziej koncepcją związaną z transakcjami papierowymi a nie jego fizycznym posiadaniem. Złoto niealokowane w banku nie ma przypisanego właściciela, co oznacza, że może być wydane dowolnej osobie posiadającej certyfikat depozytowy. Jest to de facto forma wspólnej własności. Takie złoto może być też przedmiotem pożyczek. Bank udostępniając prawo do danej sztabki złota wielu osobom kreował papierowe złoto, które nie miało pokrycia w rzeczywiście istniejącym kruszcu. W kontekście regulacji Basel III złoto niealokowane powinno być traktowane, jako aktywo o podwyższonym ryzyku.

Złoto alokowane

Złoto alokowane (ang. Allocated Gold) to fizyczne złoto, które posiada konkretnego właściciela. Jeżeli bank działa jako depozytariusz przechowujący złoto na rzecz klienta i nie ma prawa nim dysponować nim ani wykazywać go w bilansie. Bank może jednak posiadać własne złoto. Nie może go jednak rozmnażać przy pomocy papierów, tak jak w przypadku złota niealokowanego ale aby powiększyć jego pulę i zaewidencjonować jako aktywo w bilansie musi kupić je na rynku. Według Basel III takie złoto może być traktowane, jak gotówka lub instrumenty finansowe o niskim ryzyku, np. obligacje skarbowe o ratingu AAA. Oznacza to, że złoto własne banku, zaewidencjonowane w bilansie, posiada zerową wagę ryzyka, co pozwala zaliczać jego wartość do kapitału najwyższej jakości typu Tier1. 

Złoto a Wskaźnik Stabilnego Finansowania Netto

Bazylea III nakłada na banki obowiązek utrzymywania minimalnego poziomu Wskaźnika Stabilnego Finansowania Netto (ang. Net Stable Funding Ratio, „NSFR”). Wprowadzenie tego wskaźnika ma na celu zwiększenie odporności banków na kryzysy finansowe i zapobieżenie nadmiernej zależności od krótkoterminowego finansowania. Wartości NSFR są obliczane na podstawie danych finansowych banku i są monitorowane przez organy regulacyjne w celu zapewnienia zgodności działania banków z wymogami stabilności finansowej.

W przypadku złota alokowanego będącego własnością banku do obliczeń tego wskaźnika ustalono zerowy poziom ryzyka. Natomiast dla złota niealokowanego banki są zobowiązane przyjmować wagę ryzyka na poziomie 85%, ponieważ jest ono bardziej ryzykowne niż złoto alokowane należące do banku. Jakie są skutki takiego rozdziału? Taki stan rzeczy sprawił, że sytuacja, w której to samo złoto ma kilku właścicieli nie może mieć już miejsca. Wobec tego wymogu banki muszą finansować 85% wartości nominalnej złota niealokowanego. W efekcie bank, który zamierza wykazać się odpowiednim poziomem stabilności finansowej powinien dokupić odpowiednią ilość złota na rynku. Do takiej sytuacji może dochodzić podczas wysokiej inflacji, kiedy banki widząc spadek wartości posiadanej gotówki będą ją zamieniać na złoto. 

Więcej transparentności

Wprowadzenie regulacji Bazylea III powinno wpłynąć na zwiększenie trudności w manipulowaniu cenami złota. Niestety niektórzy duzi gracze, w tym banki centralne we własnym interesie wywołując sztuczny popyt lub podaż, przyczyniali się do nieuzasadnionych sytuacją rynkową, zmian ceny złota. Wymogi określone w Basel III powinny więc przyczynić się do poprawy transparentności rynku złota.

Podsumowanie

Dobrze się stało, że złoto zostało docenione przez instytucje regulujące globalny rynek bankowy. Podniesienie rangi złota do aktywów finansowych najwyższej jakości stanowi potwierdzenie jego niepodważalnej wartości i roli zabezpieczającej przed skutkami kryzysów. Aby poprawić wskaźniki adekwatności kapitałowej banki będą nabywały złoto kreując dodatkowy popyt.