Geneza złota

Złoto nie mogło powstać w warunkach, jakie panują na naszej planecie. Na świat wydała je gwiazda.

Szlachetny produkt kosmosu

Złoto jest metalem szlachetnym, który odegrał dużą rolę w dziejach ludzkości. Także w obecnych czasach stanowi ono unikalną wartość. Skąd więc wzięło się złoto na naszej planecie? Jako metal ciężki nie mogłoby powstać podczas reakcji chemicznych, nawet przy temperaturach i ciśnieniu panującym w jądrze Ziemi. Metale ciężkie powstają podczas syntezy termojądrowej, jaka zachodzi w gwiazdach, gdzie temperatury wynoszą miliony stopni i następuje łączenie jąder pierwiastków. Po „wypaleniu” gwiazdy, w ostatnim tchnieniu, wybucha jako supernowa. Materia zawierająca pierwiastki, w tym również metale ciężkie, zostaje wyrzucona w przestrzeń kosmiczną. Ze szczątków byłej gwiazdy uformował się Układ Słoneczny. Być może w taki sposób złoto przybyło na Ziemię.

Naukowcy z University of Bristol mają swoją teorię na temat pochodzenia złota. Cofnijmy się w daleką przeszłość. Około 4,5 miliarda lat temu nasza planeta składała się z gorącej, płynnej materii, więc ciężkie metale pod wpływem siły grawitacji opadły w głąb. Jednak 3,9 miliarda lat temu skorupa ziemska była już od 200 milionów lat zastygła i wtedy uderzył w nią grad meteorów o masie 20 miliardów ton. Zawierały one metale ciężkie, w tym złoto. Teoria ta bazuje na wynikach badań najstarszych skał z Grenlandii, gdzie znaleziono dowody świadczące o nagłym wzroście ilości metali ciężkich w tamtym czasie, między innymi wolframu i złota. Prawdopodobnie taki sam rodowód ma srebro, platyna i pallad.

Z kolei naukowcy z Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics twierdzą, że metale ciężkie, jakie są na Ziemi powstały w wyniku zderzenia dwóch gwiazd neutronowych, któremu towarzyszył rozbłysk gamma o ogromnej energii. Powstałe wówczas metale ciężkie, w tym złoto, zostały wyrzucone w przestrzeń kosmiczną i trafiły również do Układu Słonecznego. Taka kolizja miała miejsce 3,9 miliarda lat temu. Badano to za pomocą należącej do NASA satelity Swift.

Według naukowców z Queensland University of Technology metale szlachetne wydostały się z głębi Ziemi wraz z wypływającą wodą na styku płyt tektonicznych. Podczas trzęsień ziemi z otwierających się komór wyparowywała woda pozostawiając osady metali. Za taką hipotezą może przemawiać fakt, że złoża metali szlachetnych znajdują się często w miejscach uskoków tektonicznych. Jednak złoto znajduje się również w innych miejscach na naszym globie. Więc ta hipoteza nie w pełni odpowiada na pytanie, skąd się wzięło złoto na Ziemi.

Unikalny metal

Złoto jest metalem o liczbie atomowej 79, a jego ciężar właściwy wynosi 19,28 grama na centymetr sześcienny. Tona złota zajmuje sześcian o krawędzi 37,2 cm a podniesienie kostki o krawędzi 15 cm wymagałoby już niemałego wysiłku. Złoto jest błyszczące o jasno-żółtej barwie, ciągliwe i niezwykle kowalne. Gram czystego złota można rozklepać na blaszkę o powierzchni metra kwadratowego. Stąd jego zastosowanie w zdobnictwie i nowoczesnych technologiach. W skorupie ziemskiej złoto występuje w postaci samorodków i ziaren w skałach litych, żyłach i osadach aluwialnych. Jest to nadzwyczaj rzadko spotykany pierwiastek - na tysiąc ton skorupy ziemskiej przypada 5 gramów złota.

Od zarania dziejów ludzkości pozyskano około 200 tys. ton królewskiego metalu, który można zmieścić w sześcianie o krawędzi 22 metrów. Powierzchniowe zasoby złota są już w dużym stopniu wyczerpane. Aktualnie prace górnicze prowadzi się na dużych głębokościach, nawet 3 km.

Złoto znajduje się również w oceanach - szacunki opiewają na 20 mln ton tego metalu. Jednak jego pozyskanie byłoby nieopłacalne. Z kolei górnictwo kosmiczne jest na razie nierealne ze względu na brak odpowiedniej techniki i koszty. Pozostaniemy więc jeszcze wiele lat przy obecnych metodach pozyskiwania złota. Szacuje się, że ilość złota w skorupie ziemskiej, które opłaca się wydobywać przy obecnym poziomie technologii wynosi 54 tys. ton. Przy tempie wydobycia na poziomie 3-3,5 tys. ton rocznie pozyskiwane będzie przez 15-18 lat. Kopalnie będą musiały sięgnąć po depozyty na większych głębokościach, co zwiększy koszty produkcji i w efekcie wpłynie na wzrost cen rynkowych złota.

Bez względu, która z teorii jest bliska prawdzie, nie ulega wątpliwości, że złoto pochodzi w dalekiego kosmosu a jego powstaniu towarzyszyły niesamowite wydarzenia. Stąd może wynikać nadzwyczajna magia tego metalu, której ulegają miliardy ludzi na świecie, bez względu na nację, status społeczny, wyznanie czy system społeczno- ekonomiczny. Tak jak złoto wszyscy jesteśmy dziećmi kosmosu.